کسری صندوق

آسینا ، Assignat : اسکناس‌های منتشر شده بعد از انقلاب فرانسه با پشتوانه زمین های ضبط شده توسط کلیسا. در حدود سالهای 1789 الی 1796 میلادی دولت فرانسه اوراقی به نام Assignat را برای تضمین پرداخت ارزش املاک ملی شده از طرف دولت منتشر کرد که در واقع همان اسکناس بود .

ابطال ، Cancellation : شیوه ای که توسط افراد مجاز استفاده می شده تا ارزش پولی یک اسکناس را ابطال کنند. این شیوه ها شامل سوراخ پانچ ، بریدن امضاء ، سورشارژ و غیره می باشند . از اسکناس های دوره قاجار در ایران نمونه های باطل شده وجود دارند .

از اعتبار انداختن پول در گردش ، Demonetization : ابطال رسمی اعتبار اسکناس رایج بوسیله فرمان حکومتی .

اسکناس‌های جایگزین ، Replacement Notes : اسکناس‌هایی که توسط چاپ کننده در مرحله کنترل کیفیت مردود می شوند با اسکناس‌هایی از یک ورق دیگر جایگزین می‌گردند . این اسکناس‌ها برای متمایز شدن دارای پیش شماره سریال مخصوص یا سمبلی شبیه ستاره می باشند . این اسکناس‌ها معمولاٌ به دلیل تیراژ کم تر و کمیابی نسبی ، از اسکناس‌های معمولی با ارزش تر و مورد علاقه کلکسیونرها هستند . مانند پیش شماره سریال با مخرج 99 در اسکناس‌های جایگرین ایرانی .

اسکناس‌های چریکی ، Guerrilla Notes : اسکناس‌های چاپ شده بوسیله سازمانهای چریکی در طول اشغال کشور به دست دشمن.

اسکناس‌های خطا ، Error Notes : اسکناس‌های با چاپ بد یا دیگر خطاهای تولید که البته آنها باید بعد از شناسائی به وسیله ناظر کنترل کیفیت جمع آوری شده باشند و جایگزین شده باشند . به هر حـال خطای انسانی وجود دارد و گاهی اسکناس‌های ارور منتشر می شوند . کلکسیونرها ارور چاپ را خیلی می پسندند و ارزش خیلی بالاتری برای آن در نظر می گیرند. خطا های چاپ به اشکال گـوناگـون اتفـاق می افتد که شامل از قلم افتادن امضاء ها ، لکه شدن جوهر ، جابجایی رنگ ، تصاویر هاله ، از قلم افتادن رنگ ، سریال های نا هماهنگ و جابجایی چاپ ( دپلاسه ) می باشند . نوع دیگر ارور ، اشتباه در بریدن است ، اینگونه ارور بوسیله دستگاه برش بوجود می آید . مثلاٌ وقتی که که گوشه کاغذ اسکناس روی خودش تا می خورد ، بعد از برش یک تکه اضافی بوجود خواهد آمد که به آن فیشتیل ( fishtail ) می گویند . چند نمونه از اسکناس های ارور دار در بخش گالری ارور همین کتاب نشان داده شده .

هولوگرام , Hologram : تصاویر سه بعدی که اخیراٌ به عنوان یک فاکتور امنیتی غیر قابل کپی در صنعت چاپ و همچنین چاپ اسکناس به کار می رود .

اسکناس‌های نمونه ، Specimen Notes : اسکناس‌های نمایشی که قبل از تولید و انتشار به منظور معرفی و اظهار نظر و تعیین مشخصات اصلی , چاپ و به سایر بانک ها و مراجع داده می شود. این اسکناس‌ها با همان دستگاههای اصلی چاپ می شوند ولی اعتبار مالی ندارند. برای نشان دادن اینکه این اسکناس‌ها نمایشی هستند معمولاٌ با کلمه « نمونه » به زبان کشور صادر کننده یا « specimen » سوراخ یا پانچ یا سورشارژ شده اند . اگرچه اسکناس نمونه هیچ ارزش پولی ندارد ولی برای کلکسیونرها به دلیل کمیاب بودن بسیار با ارزش است .

اسکناس‌های ایالتی ، State Notes : اسکناس‌هایی که در ایالات متحده آمریکا بوسیله فرمانداران ایالت در قرن 19 منتشر شده اند با این عنوان شناخته می شوند . در دیگر کشورها نیز بوسیله فرمانداران ایالت ها , اسکناس منتشر می‌شده است .

اسکناس‌های محاصره ، Siege Notes : اسکناس‌هایی که بوسیله افراد در محاصره منتشر شده ، برای مثال می توان از اسکناس‌های محاصره خارطوم و پارما نوا نام برد .

اسکناس‌های با امضاء دستی ، Hand-signed banknotes : در واقع این نوع اسکناس‌ها مربوط به زمانی بودند که هر بانکی برای خود اسکناس صادر می کرد . با زیاد شدن حجم اسکناس‌های در گردش از امضاء چاپ شده روی اسکناس استفاده می‌شود . البته حتی در قرن بیستم نیز در بعضی کشورها مثل برزیل ، آفریقای جنوبی ، مکزیک ، فیلیپین و اسکاتلند هنوز امضای دستی پابرجاست . اسکناس‌های دوره قاجار و برخی اسکناس‌های آذربایجان نمونه‌های ایرانی با امضای دستی می‌باشند .

اسکناس ‌یادبود ، Commemorative Note : اسکناسی که به یک رویداد تاریخی ، شخصیت یا سازمانی نسبت داده می شود و معمولاٌ در سالگرد یک رویداد مهم ملی منتشر می‌شود . اسکناس‌های شماره69 M ، 71M ،70M و 97M تنها اسکناس‌های یادبود ایران می‌باشند .

اسکناس‌های شکسته ، Broken Bank Notes : این اصطلاح معمولا برای اسکناس‌های مربوط به بسیاری از بانک های ایالات متحده بکار برده می شود که این بانک ها در اواسط قرن 19 فاقد توانایی پرداخت شدند .

اسکناس‌های سیاسی ، Political Notes : اسکناسی که به نظر می رسد با تبلیغ یا پیام سیاسی چاپ شده است و اغلب با تکیه بر تصویر یک شخص سیاسی است.

اسکناس کم ارزش و بدون پشتوانه ، Shinplasters : اصطلاح محاوره ای برای اسکناس‌هایی با مبلغ کم ، به خصوص برای اسکناس‌های کوچک آمریکایی.

اسکناس‌های تست ، Test Notes : این اسکناس‌ها برای تست صندوق و ماشین خود پرداز و شبیه آن تولید شده اند. این نوع از لحاظ سایز و وزن مطابق اسکناس اصلی هستند ولی با طراحی متفاوتی نسبت به اسکناس‌های اصلی چاپ شده اند و معمولا کلمه test note را در بر دارند.

پول آموزشی ، College Currency : اسکناس هایی که برای استفاده دانش آموزان در کلاس درس , طی دوره های آموزش اصول بازرگانی در برخی مراکز تا حدود سال های 1800 میلادی تولید می شده پول کالج گفته می شود .

اسکناس کهنه ، Rag note : اسکناس بسیار مستعمل که ارزش کلکسیونی ندارد مگر در مورد اسکناس های بسیار نادر و کمیاب .

کهنه جمع کن ، Rag picker : اصطلاحی است عامیانه برای کسی که اسکناس های کهنه را گردآوری می کند .

اسکناس‌های جعلی ، Forgeries : اسکناس هایی که توسط افراد سودجو به صورت غیرقانونی و گاهاَ بدون رعایت نکات امنیتی چاپ و در گردش قرار می گیرند . این گونه اسکناس ها پیگرد قانونی دارد و از لحاظ کلکسیونرها نیز فاقد ارزش می باشند . تولید اسکناس جعلی تصرف غیر قانونی پول یک کشور است . تولید اسکناس‌های سفید بریتانیا که توسط آلمانی ها برای مختل کردن اقتصاد آن کشور در طول جنگ جهانی دوم انجام گرفته جعل اسکناس بشمار می رود . اگر اسکناس جعلی همزمان با انتشار اسکناس اصلی منتشر شود به آن اصطلاحاٌ جعل همزمان Contemporary Counterfeit ) ) گفته می شود .

انتشارات بانک خصوصی ، Private bank issues : خیلی کشورها از اسکناس‌های تولید شده توسط بانک‌های خصوصی در خزانه ملی استفاده کرده اند . آمریکا و بریتانیا در قرن 19 ، مکزیک ، چین ، هنگ کنگ ، کانادا ، روسیه ، کشورهای مختلف آمریکای جنوبی ، اسکاتلند ( حتی تا امروز ) و آلمان از این دسته‌اند . علاقه مندان برای اطلاعات بیشتر می توانند از جلد اول کتاب "Standard Catalog of World Paper Money" استفاده کنند .

اسکناس‌های اضطراری ، Emergency notes : به اسکناس‌هایی گفته می شود که در زمانهای آشفتگی اقتصادی و وقتی که پول رایج کشورها به سمت بی ارزشی حرکت می کند یا که کسر بودجه ملی پیش می آید منتشر می شود. گاهی اوقات وقتی که فلز به اندازه کافی تامین نمی شود به عنوان جانشین سکه ها اسکناس چاپ می شود که به آنها نیز اسکناس اضطراری می گویند . برای مثال در سال 1923 در آلمان بوسیله شوراهای شهر پول محلی به صورت نوتگلد ( پول اضطراری ) منتشر شد . همچنین در همین مواقع اسکناس‌های اضطراری در اتریش مورد استفاده قرار گرفت و سپس استفاده از آن در اسپانیا در طول جنگ داخلی نیز شروع شد و در فیلیپین در طول اشغال این کشور به دست ژاپن در جنگ جهانی دوم نیز این گونه اسکناس‌ها منتشر شدند.

اسکناس یک رو ، Uni Face Notes : اسکناس‌هایی که فقط یک طرف آنها طراحی دارد و طرف دیگر ساده است .

چک حامل , Bearer Cheque : چک قابل پرداخت به هر شخص آورنده آن . این چک ها به صورت موردی همانند اسکناس , با دست به دست شدن بین افراد مورد استفاده قرار می گیرند تا اینکه کسی آن را نقد کند .

درجه ، Grade : درجه یا کیفیت اسکناس بیان کننده شرایط فیزیکی یک اسکناس از لحاظ نو بودن یا میزان در گردش بودن آن می باشد . تفاوت کوچکی در کیفیت می تواند اختلاف قابل توجهی در ارزش آن داشته باشد .

پول مستعمراتی ، Colonial Currency : اسکناس‌های استرلینگ بریتانیایی منتشر شده در شمال آمریکا از 1760 تا انقلاب آمریکا با این عنوان نام گذاری می شوند.

اسکناس‌های ایالتی محلی ، Provincial Notes : اسکناس‌های رایج منتشر شده قبل از 1923 بوسیله بانک های ایالتی مستقل از بانک انگلستان .

چاپ برجسته ، Intaglio Printing : نوشته یا نقش هایی که با تکنیک های مختلف چاپ به صورت برجسته در تولید اسکناس ها مورد استفاده قرار می گیرند . در اسکناس های نو این برجستگی ها به سهولت بوسیله لمس کردن قابل تشخیص است .

ویژگی‌های امنیتی ، Security Features : منظور از این ویژگی‌ها تجهیزات و امکاناتی است که در تولید اسکناس استفاده می شوند تا جعل آن مشکل شود. این امکانات شامل نخ امنیتی ، واترمارک ، ریز پرینت ، جوهر مخصوص و تعبیه نخ ابریشمی یا پلی استری داخل کاغذ می باشند.

اسکناس‌های BAF ، BAF Notes : اسکناس مخصوص نیروهای مسلح بریتانیا (British Armed Forces ) منتشر شده فقط برای استفاده در پایگاه های نظامی بریتانیا .

اسکناس‌های فانتزی ، Fantasy Note : اسکناس‌های سرگرم کننده و جالب بدون اعتبار که معمولاٌ با نامگذاری ساختگی یا موضوع تخیلی و گاهی اوقات با به تصویر کشیده شخص معروفی چاپ و منتشر می شود . این گونه انتشارات نه نتها از لحاظ اعتبار هیچ ارزشی ندارند بلکه برای کلکسیون نیز فاقد ارزش می باشند . به عنوان مثال یک نوع اسکناس فانتزی به نام پول جهنم ( Hell Money ) درچین برای مراسم تدفین و سایر شعائر استفاده شده و به صورت قربانی نمادین تقدیم می شده از این نوع می باشد .

پول تهاجم ژاپن Japanese invasion money : به اسکناس‌های منتشر شده بوسیله ژاپن در خلال جنگ جهانی دوم برای استفاده در کشورهای اشغال شده پول تهاجم ژاپن یا JIM Note نیز گفته می شود.

پول نظامی کشورهای هم پیمان ، Allied Military Currency : پولی که برای استفاده نیروهای هم پیمان شده در انتهای جنگ جهانی دوم انتشار یافته است. این نوع پول ها در کشورهایی نظیر آلمان , فرانسه ، ایتالیا و ژاپن استفاده شده است.

پول نظامی ، Military Currency : پول هایی که برای استفاده نیروهای جنگی چندین کشور مثل آلمان ، ایتالیا و ژاپن در اواخر جنگ جهانی دوم منتشر شده اند .

سی ترو , See Through : یکی از ویژگی های امنیتی اسکناس می باشد . بدین صورت که بخشی از نوشته ای روی اسکناس چاپ می شود و مکمل آن در پشت اسکناس به صورتی که در مقابل نور آن نوشته به صورت کامل قابل رویت می‌باشد. سی ترو در آخرین طراحی های اسکناس‌های 2000 ریال , 20000 ریال و 50000 ریال بکار رفته است .

رسید های بحران اقتصادی ، Depression Scrip : اسکناس‌های منتشر شده بوسیله سازمان خصوصی در طول رکود اقتصادی آمریکا در 1930 به عنوان کمکی برای اسکناس. این اسکناس قابل نقد کردن و تبدیل به کالا مطابق مبلغ تعیین شده روی آن بود .

شماره های بلوک ، Block Numbers : شماره چاپ شده روی اسکناس برخی کشورها که تعیین کننده ترتیب چاپ است .

شماره سریال ، Serial Numbers : شماره های متوالی چاپ شده روی اسکناس‌های پشت سر هم در یک سری چاپ. برای این کار از دستگاه مکانیزه شماره زنی که به هر اسکناس یک شماره منحصر بفرد تخصیص می دهد استفاده می شود.

چاپ اضافه , overprint : چاپ اضافه عبارت است از کلمات یا ارقامی یا علاماتی که به منظور تغییری در مبلغ , تاریخ و یا پوشاندن قسمتی از اسکناس روی آن مجدداٌ چاپ می کنند , یعنی اسکناس را برای بار دوم زیر چاپ می برند و جمله یا نقشی را به آن اضافه می کنند . اصطلاح overprintدر ایران با عنوان سورشارژ شناخته می شود . اسکناس‌های با مهر بانک ملی در دوره رضا پهلوی و اسکناس‌های سورشارژ شده در اوایل انقلاب اسلامی ایران برای پوشاندن تصویر محمدرضا پهلوی از این نمونه هستند . البته سورشارژ باید توسط نهاد قانونی انجام گیرد و سورشارژ یا مهرهای متفرقه و سلیقه ای فاقد اعتبار قانونی می باشند .

گلوچ ، Guilloche : خطوط درهم پیچیده شده و تکراری روی برخی اسکناس‌ها که توسط ماشین رسم می شود و نه فقط برای زیبایی بلکه به عنوان یک فاکتور امنیتی و برای دشوار شدن کپی برداری و تقلب بکار می رود .

مانده ها ، Remainders : اسکناس‌هایی که چاپ شده اما هرگزمنتشر نشده اند. این اسکناس‌ها گاهی قسمتهایی مثل امضاء ، تاریخ یا شماره سریال را ندارند. همانگونه در فصل پنجم اشاره شد در ایران گاهی این گونه اسکناس ها شماره زنی و در گردش قرار گرفته اند .

نوتافیلی ، Notaphily : کلمه ای که به معنی جمع آوری اسکناس ، ابداع شد اما زیاد مورد استفاده قرار نگرفت ، چرا که بسیاری از گردآورنده های اسکناس معتقد هستند این کلمه نمی تواند بیان کننده این سرگرمی شگفت انگیز باشد

نخ امنیتی security thread : معمولاٌ نواری است از جنس پلی استر که در درون کاغذ قرار می گیرد و در مقابل نور یا تابش اشعه ماوراء بنفش به رنگهای مختلف نمایان می‌گردد. معمولا نوشته ای نیز روی آن چاپ می شود .

واترمارک ، watermark : به نقشی گفته می شود که به منظور بالا بردن امنیت اوراق بهادار و منجمله اسکناس در زمان تولید کاغذ ، روی آن بوجود می آورند تا جعل آن غیر ممکن شود . در یکی از روش ها در‌ مرحله‌ای‌ که‌ کاغذ‌ هنوز‌ خیس‌ و‌ آبدار‌ است‌ و‌ از‌ روی‌ توری‌ آبچکان‌ عبور‌ می‌‌کند با‌ فشار‌ کلیشه روی‌ آن‌ نقش‌ مورد‌ نظر‌ شکل‌ می‌‌گیرد , تصویر بوجود آمده در مقابل نور از دو طرف قابل رویت است .

گواهی های طلا و گواهی های نقره ای ، gold Certificates , Silver Certificates : نوعی دلار آمریکا که با طلا و نقره قابل باز خرید بودند . این دلارها به قیمتی ارزانتر از مبلغ نامی آنها به فروش می رسیدند که مورد اعتراض سازمان پس انداز فدرال قرار گرفت .

پرتره , portrait : به عکس یا نقاشی چهره یک فرد روی اسکناس پرتره یا تصویر گفته می شود .

ویگنت ، Vignette : به هر مشخصه مصور به جز پرتره روی اسکناس که از قسمتهای طراحی شده مجاورش متمایز شده است , ویگنت گفته می شود .

نوتگلد ، Notgeld : اصطلاح است آلمانی به معنی پول فوری و اضطراری . مثل نوتگلد اتریشی و آلمانی که در اوایل سالهای 1920 انتشار یافته مربوط و به دوره تورم اقتصادی این کشورها می باشد

توضیح اصطلاحات اسکناس

باند: زمانی که صد برگ از یک اسکناس مشخص به صورتی در کنار هم قرار گیرند که کسر یا ممیز سمت چپ شماره های آنها یکی بوده و سه شماره سمت راست شماره های آنها از یک عدد مانند 101 شروع شود و به عدد 200 ختم شود باند گفته میشود.به عنوان مثال:74/892101تا74/892200

جفت :زمانی که فقط دو برگ از یک اسکناس مشخص به صورتی که از یک باند بوده,یعنی کسر یا ممیز سمت چپ شماره های آنها یکی بوده و سه شماره سمت راست شماره های آنها پشت سر هم باشد جفت گفته میشود.مثال:74/892101,74/892102

تک:زمانی که اسکناس فقط یک برگ باشد و جفتی نداشته باشد.

اسکناس بانکی یا سوپر بانکی:به اسکناسی گفته میشود که مانند زمانی که به چاپ رسیده سالم باشد و هیچ ایرادی نداشته باشد.(اگر اسکناس در زمان چاپ ایرادی مانند پاشیدگی رنگ در حاشیه و از این قبیل را پیدا کند بانکی محسوب میشود)

اسکناس غیر بانکی:به اسکناسی گفته میشود که دارای ایرادهایی مانند تا,شکستگی,کثیفی,ناقصی و از این قبیل باشد.

اسکناس ارور:به اسکناسی که در زمان چاپ جابجایی تصویر و متن داشته باشد و بر خلاف طراحی واقعی آن چاپ بخورد ارور گفته میشود.

فيليگران : به نوشته يا علامتي گويند كه در متن كاغذ وجود دارد و در برابر نور ديده مي‌شود.

حالت و درجه بندی اسکناس

بانکی(UNC)

عالی(EF)

خیلی خوب(VF)

خوب(F)

متوسط(VG)

ضعیف(G)فقط در مورد اسکناسهای نایاب و دارای عیب کلی.